Θεσσαλονίκη, Αρμενία, Πόντος: γενοκτονίες

Την Παρασκευή, στο βιβλιοπωλείου του Ιανού στη Θεσσαλονίκη, παρακολούθησα μεγάλο μέρος της παρουσίασης του βιβλίου «Υπόθεση Αλόις Μπρούνερ - Ο δήμιος των 50.000 Εβραίων της Θεσσαλονίκης».

Η γενοκτονία των Εβραίων της Θεσσαλονίκης
Μετά από έρευνες 20 και πλέον χρόνων, ο Σπύρος Κουζινόπουλος, δημοσιογράφος και συγγραφέας, διευθυντής του Μακεδονικού Πρακτορείου Ειδήσεων, συνθέτει το μωσαϊκό της υπόθεσης Μπρούνερ, εκτελεστή των Ες – Ες, του «χασάπη» των 50.000 Εβραίων της Θεσσαλονίκης.

Η έκδοση περιλαμβάνει ένα χρήσιμο παράρτημα για τα ναζιστικά στρατόπεδα στην Ελλάδα, τις εκτελέσεις στη διάρκεια της κατοχής, την υπόθεση Μέρτεν, που είχε υπό τις διαταγές του τον Μπρούνερ στη Θεσσαλονίκη, τη γέννηση των στρατοπέδων, αλλά και την επανάσταση των κολασμένων, μία άγνωστη σχεδόν εξέγερση, τον Οκτώβριο του 1944, των κρατούμενων στο στρατόπεδο Μπιρκενάου Εβραίων της Θεσσαλονίκης, που αντιστάθηκαν στους ναζί, κρατώντας στα χέρια μια ελληνική σημαία, την οποία είχαν κατασκευάσει από τα κουρέλια που φορούσαν, για να εξοντωθούν στο τέλος μέχρι ενός.

Στο Παρίσι στις 2 Μαρτίου 2001, ο Αλόις Μπρούνερ δικάστηκε ερήμην του. Η δίκη είχε μεγάλη συμβολική σημασία για τη Γαλλία. Κι αυτό γιατί ο Μπρούνερ ήταν ένας από τους πρωταγωνιστές του Ολοκαυτώματος και στη χώρα αυτή.

Έρευνα και άρθρα του Τάκη Καμπύλη
Ο δημοσιογράφος Τάκης Καμπύλης καταθέτει ακόμη ένα ιδιαίτερα σημαντικό έργο προς την κατεύθυνση της συλλογικής μας αφύπνισης ούτως ώστε να μην διαφύγει καμία τραγωδία από την προσοχή της κοινής γνώμης.

Σε άρθρο του στα Νέα, Η λέξη της εβδομάδας: Κάμπελ, (29-30 Ιανουαρίου 2005), ανακατεύει την τράπουλα στο «παιχνίδι» που στήθηκε στην πλάτη του εβραϊκού συνοικισμού της Θεσσαλονίκης το 1931 από Έλληνες κατόπιν εθνικιστικής προπαγάνδας. Στο τελευταίο του άρθρο στα ΝΕΑ, Η λέξης της εβδομάδας: Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα, (14-15 Μαΐου 2005), αναμοχλεύει τη στάση αρκετών Εβραίων στο θέμα της γενοκτονίας των Τσιγγάνων.

Η γενοκτονία των Αρμενίων
Όρος Αραράτ. Το αιώνιο σύμβολο των Αρμενίων, στα χέρια των Τούρκων από το 1920, παραμένει μια άπιαστη εικόνα στο φόντο του ουρανού του Ερεβάν, της πρωτεύουσα της Αρμενίας.

Αραράτ. Το απαιτητικό φιλμ του Ατόμ Εγκογιάν που τολμά να μιλήσει για τη γενοκτονία των Αρμενίων από τους Οθωμανούς Τούρκους, ένα από τα μεγαλύτερα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, κατά την περίοδο του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Σύμφωνα με τα αρχεία της Αρμενικής Αποστολικής Εκκλησίας, το 1913 ζούσαν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία περίπου 2.000.000 Αρμένιοι. Τον Ιούνιο του 1915 πραγματοποιήθηκε η εξορία και στη συνέχεια η σφαγή των Αρμενίων. Το 1920 είχαν απομείνει λιγότεροι από 100.000. Η κυβέρνηση των Νεότουρκων θεώρησε την αρμένικη μειονότητα συνένοχη για τη σοβαρή ήττα των Τούρκων από τους Ρώσους, καθώς αντάρτες είχαν συνταχθεί μαζί τους. Έκτοτε, καμία τουρκική κυβέρνηση δεν αναγνώρισε τη συστηματική εξόντωση του λαού της Αρμενίας.

Η γενοκτονία του Ποντιακού Ελληνισμού
"Το 1915 ήταν μια χρονιά ορόσημο και για τον Ποντιακό Ελληνισμό της Μικράς Ασίας. Ενταγμένες σε ένα σχέδιο εξόντωσης των χριστιανικών πληθυσμών της Μικράς Ασίας τον Ιούνιο άρχισαν οι πρώτες βιαιοπραγίες εναντίον και του ποντιακού στοιχείου. Μέχρι τον Αύγουστο του 1922 ο Κεμάλ, έχοντας εκκαθαρίσει τα δευτερεύοντα μέτωπα στη Μικρά Ασία, προχώρησε ανενόχλητος στη σταδιακή εξόντωση του Ποντιακού Ελληνισμού. Οι πόλεις και τα χωριά κάηκαν, οι χωρικοί σφάχτηκαν, ατιμάστηκαν, εξορίστηκαν ή έφευγαν ομαδικά στα δάση και στα βουνά. Όσοι άνδρες συλλαμβάνονταν προωθούνταν στο εσωτερικό της Μικράς Ασίας. Υπολογίζεται ότι στο διάστημα 1914-1922 εξοντώθηκαν περίπου 200.000 Πόντιοι."
Περισσότερα στο σχετικό αφιέρωμα του Μακεδονικού Πρακτορείου Ειδήσεων.


Για τον όρο «γενοκτονία»
Ο όρος «γενοκτονία» εισήχθη από το νομικό Ραφαέλ Λέμκιν το 1944 για να χαρακτηρισθούν συγκρούσεις με πολύ σημαντικό αριθμό αμάχων. Άλλοι όροι που εμφανίστηκαν είναι οι «αμαχοκτονία» (1988) και «δημοκτονία» (1994).

Ο όρος χρησιμοποιήθηκε από τους λαούς θύματα προκειμένου να γνωστοποιήσουν τα τραύματα στη συλλογική μας μνήμη. Τον επικαλούνται επίσης, ως συμβολική ασπίδα, ανθρωπιστικές οργανώσεις προκειμένου να προκαλέσουν τη διεθνή παρέμβαση και να αποτραπεί.

Μετά τα αποτρόπαια εγκλήματα των δύο παγκόσμιων πολέμων, και σχετικά πρόσφατα, αναπτύχθηκαν οι λεγόμενες «σπουδές γενοκτονίας» και εμφανίστηκαν έγκριτα περιοδικά όπως το «Journal of Genocide Research».

Επιστήμονες επιχειρηματολογούν, χωρίς ωστόσο να έχουν καταλήξει στον ορισμό της γενοκτονίας. Θα διαβάσεις διάφορες απόψεις: από το ότι κάθε σφαγή είναι γενοκτονία, συμπεριλαμβανομένου και του πυρηνικού ατυχήματος του Τσερνομπίλ και μέχρι το ότι μια μόνο γενοκτονία διαπράχθηκε, αυτήν των Εβραίων.

Άλλα σημαντικά ερωτήματα γύρω από το θέμα αφορούν α) το ρόλο των διανοούμενων στην προκαταβολική κατασκευή «εχθρών», β) το αν η γενοκτονία διαπράττεται, τελικά, από ισχυρά ή ανίσχυρα κράτη, τα οποία θεωρούν τον εαυτό τους ευάλωτο ή ότι δεν μπορούν να κερδίσουν χωρίς την καταστροφή του άμαχου πληθυσμού.

Διάβασα ότι τελικά «απομένει στους ειδικούς» να αποφασίσουν το αν μια «αμφιλεγόμενη» σύγκρουση θα μείνει στην ιστορία ως «γενοκτονία». Δεν ξέρω για τους ειδικούς, αλλά στην συνείδηση των λαών τα τραύματα μαρτυρούν την ιστορία μιας καθολικής γενοκτονίας ανθρωπιάς.