10 Δεκεμβρίου 1830: γέννηση της Έμιλι Ντίκινσον

Μέχρι τα 25 της η Έμιλι ήταν σαν όλες τις άλλες κοπέλες στα χωριά της Νέας Αγγλίας. Μετά το τέλος του αμερικανικού εμφύλιου απομονώθηκε τόσο πολύ κοινωνικά, ώστε έγινε ένας «τοπικός θρύλος». Το ντύσιμό της, ένα τυπικό βαμβακερό λευκό φόρεμα, ένα ακόμη σημάδι του αναχωρητισμού της, έγινε μύθος. Ήδη από το 1867 μιλούσε στους επισκέπτες της πίσω από μια πόρτα. Τα τελευταία 15 χρόνια της ζωής της απέφευγε να τους αντικρίσει.

Ένα από τα βασικά γνωρίσματα της ποίησής της είναι η αντισυμβατική χρήση σημείων στίξης (ειδικά παύλες) για την αποσαφήνιση του νοήματος, υποδηλώνοντας τον τόνο.

Οι πιο καλοί μου Γνώριμοι είναι εκείνοι

Που Λόγια δεν αλλάξαμε Μαζί –

Τ’ Άστρα που άγγελαν έλα στην Πόλη

Ποτέ δε Με σκέφτηκαν αγενή

Μόλο που στο Ουράνιο Κάλεσμά του

Δεν το κατόρθωνα ν’ ανταποκριθώ –

Η ακλόνητη – ευλαβική μου Όψη

Αβροφροσύνη τους φαινόταν αρκετή –

Dickinson, E. (2013). Επειδή δεν άντεχα να ζήσω φωναχτά. Ποιήματα και Επιστολές. Μτφρ. Σακελλίου Λ., Γρίβα Α., Μαντά, Φ. Εκδόσεις Gutenberg.

Η Έμιλι Ντίκινσον γεννήθηκε μια μέρα σαν σήμερα στις 10 Δεκεμβρίου 1830.

Η Ψυχή διαλέγει τους Ομοίους της

Μετά σφαλνά τη Θύρα

Στη θεϊκή πλειοψηφία της

Άλλον να εισβάλλει δεν αφήνει

Ακλόνητη μετρά τους Ηνιόχους που σταματούν

Στην Ταπεινή της Πύλη

Ακλόνητη ο αυτοκράτωρ το γόνυ κλίνει

Επάνω στο χαλί της

Την ξέρω από μεγάλο έθνος

Διαλέγει Έναν

Μετά τις Βαλβίδες κλείνει της προσοχής της

Σαν Πέτρα

~ Emily Dickinson, 1862, Μετάφραση: Λιάνα Σακελλίου

~~~~~

The soul selects her own society,

Then shuts the door;

On her divine majority

Obtrude no more.

Unmoved, she notes the chariot's pausing

At her low gate;

Unmoved, an emperor is kneeling

Upon her mat.

I've known her from an ample nation

Choose one;

Then close the valves of her attention

Like stone.

8 Δεκεμβρίου 1911: γεννιέται ο Νίκος Γκάτσος

Στις 8 Δεκεμβρίου 1911 γεννήθηκε ο ποιητής, μεταφραστής και στιχουργός Νίκος Γκάτσος.

«[...] Ο Νίκος Γκάτσος «είχε ακούσει τη φωνή». Ενδιαφερότανε για το τυχαίο και την πιθανή αλλ’ ασύλληπτη νομοτέλειά του, όχι μόνο στην ποίηση, αλλά το ίδιο και στη ζωή, στον έρωτα, το παιχνίδι, στα καθημερινά γεγονότα.

Τον τραβούσε η άπειρη συνδυαστική της φαντασίας. Βρισκότανε πέραν από τις προκαταλήψεις, κι ας είχε δημιουργήσει άλλες δικές του, προσωπικές. Πολύ φυσικό να γίνουμε γρήγορα φίλοι. Ανταλλάξαμε βιβλία, ποιήματα, μυστικά.

Μαζί, αργότερα, ιδρύσαμε το πρώτο φιλολογικό καφενείο της γενιάς μας, το «Ηραίον» που το ενισχύσανε αμέσες ο Καραντώνης, ο Σαραντάρης και η πολυθρύλητη παρέα τους. Στις δύο μετά τα μεσάνυχτα, όταν το «Ηραίον» έκλεινε, ολόκληρο εκείνο το μπουλούκι ξεχυνότανε στην παρθένα τότε ακόμη λεωφόρο Φωκίωνος Νέγρη κι άρχιζε τις ατέλειωτες συζητήσεις κάτω από τους ευκάλυπτους, συχνά ως τις τρεις και τέσσερις το πρωί. [...]

Ελύτης, Ο. (2017). Ανοιχτά Τετράδια. Αθήνα: Ίκαρος.

Ο Βασίλης Λέκκας ερμηνεύει το "Αν θυμηθείς τ' όνειρό μου" σε μουσική Μίκη Θεοδωράκη και στίχους Νίκου Γκάτσου.

8 Δεκεμβρίου 1943: γεννιέται ο Jim Morrison των Doors!

Στις 8 Δεκεμβρίου 1943 γεννήθηκε ένας ακόμη ποιητής και μουσικός: ο Jim Morrison.

Η εκτέλεση του «The End», ενός σκοτεινού και δαιδαλώδους τραγουδιού, από τους Doors στο νησί του Wight το 1970 θεωρείται θρυλική.

8 Δεκεμβρίου 1980: δολοφονία του John Lennon

Έγραψε και έζησε υποστηρίζοντας πως όλα όσα χρειαζόμαστε είναι Αγάπη. Το πλήρωσε, όπως τόσοι άλλοι, με τη ζωή του στις 8 Δεκεμβρίου 1980.

21 Νοεμβρίου 1998: πεθαίνει ο Νίκος Κατσαρός

"[...] Μπέρδευε τη λογική με την ποίηση. Τη ζωή με τους στίχους. Ήταν αυστηρός με τους βιαστικούς. Ευγενικός με τους λυπημένους και τους φτωχούς.

Δίδασκε μια ζωή μοναχική και τέχνης. Ζωγράφιζε μορφές αγίων, αρχαίων φιλοσόφων με μανδύες ή καπέλα σοφίας. Έπινε τον καφέ του σαν πρίγκηπας, έτρωγε σαν μοναχός, ύψωνε το ποτήρι κι έπινε το κρασί του για να αισθανθεί περισσότερο. [...]"

Αυτά, ανάμεσα σε άλλα, έγραφε λοιπόν ο Γιώργος Χρονάς για τον ποιητή Μιχάλη Κατσαρό που έφυγε στις 21 του Νοέμβρη 1998.

15 Νοεμβρίου: Παγκόσμια Ημέρα Φιλοσοφίας

"Γελᾶν ἅμα δεῖ καὶ φιλοσοφεῖν καὶ οἰκονομεῖν καὶ τοῖς λοιποῖς οἰκειώμασι χρῆσθαι καὶ μηδαμῇ λήγειν τὰς ἐκ τῆς ὀρθῆς φιλοσοφίας φωνὰς ἀφιέντας."

Και για να το πάρουμε αλλιώς:

"Πρέπει συγχρόνως να γελάμε ενώ φιλοσοφούμε και ασχολούμαστε με τις καθημερινές μας ανάγκες και υποθέσεις, αλλά καθόλου να μην απομακρυνόμαστε από την ορθή φιλοσοφία."

Παγκόσμια Ημέρα Φιλοσοφίας λοιπόν σήμερα και στα decks ο Επίκουρος ο Σάμιος.

Γεννημένος στα 341 π.Χ, ο Επίκουρος έδινε μεγάλη αξία στη φιλία. Οι μαθητές του θαύμαζαν τόσο πολύ τις ιδέες και τον χαρακτήρα του, ώστε του αγόρασαν ένα σπίτι με κήπο στην Αθήνα, τον γνωστό «Κήπο του Επίκουρου» όπου δίδαξε μέχρι τον θάνατό του στα 270 π.Χ. Οι μαθητές του ονομάζονταν «οι από του κήπου» και μεταξύ αυτών ήταν ελεύθεροι πολίτες αλλά και δούλοι, σκλάβοι, οικοδέσποινες και εταίρες.

Ο Επίκουρος έζησε με στωική απλότητα και ήταν φοβερά λιτοδίαιτος. Ήταν πράος, ολιγαρκής και αγαθός καθώς και πολυγραφότατος συγγραφέας: το έργο του περιελάμβανε 300 περίπου κυλίνδρους, αλλά διασώθηκε μόνο ένα μικρό μέρος.

Η επικουρική ηθική έχει υλιστική βάση: το ύψιστο αγαθό είναι η ευχαρίστηση. Ωστόσο, υπάρχουν απολαύσεις που τις ακολουθεί ο πόνος. Ο σοφός όμως θα αποφύγει αυτές τις απατηλές, παροδικές σωματικές ηδονές. Οι πνευματικές ωστόσο ηδονές δεν περιορίζονται στο παρόν αλλά επεκτείνονται στο παρελθόν, ως αναμνήσεις, αλλά και στο μέλλον, ως ελπίδες.

Το ιδεώδες, δίδασκε ο Επίκουρος, είναι να ζει κανείς απαρατήρητος, πέρα από την κοινωνική ταραχή, κερδίζοντας την αρμονική ύπαρξη και «αταραξία».

12 Νοεμβρίου 1915: γεννιέται ο Roland Barthes

"(...) ο λόγος είναι ένα δέρμα: τρίβω το λόγο μου με αυτόν του άλλου. Είναι σα να έχω λέξεις αντί για δάχτυλα ή δάχτυλα στην άκρη της κάθε μου λέξης".

Αναζητήστε το κείμενο "Κατάματα" ("Droit dans les yeux") του Barthes, γραμμένο στα 1977. Εκεί λοιπόν, ανάμεσα σε άλλα, γράφει:

"(...) όλες οι αισθήσεις μπορούν λοιπόν να "κοιτούν" και αντίστροφα, το βλέμμα μπορεί να νιώθει, ν' αφουγκράζεται, να ψηλαφεί κ.λπ. Goethe: "Τα χέρια θέλουν να βλέπουν, τα μάτια θέλουν να θωπεύουν".

και πιο κάτω:

"Σας κοιτάζω, όπως κοιτάει κανείς το αδύνατον".

Ο Roland Barthes, τολμηρός και δυνατός πάντα στις εκφράσεις και την προβληματική του, γεννήθηκε στις 12 Νοεμβρίου 1915.

11 Νοεμβρίου: θάνατος του Γιάννη Ρίτσου

« (...) Τότε ο Πέτρος πήρε το λόγο
κι είπε με τη βαθειά του τη φωνή:

Να λείπεις – δεν είναι τίποτα να λείπεις-
αν έχεις λείψει για ό,τι πρέπει,
θάσαι για πάντα μέσα σ’ όλα εκείνα
που γι’ αυτά έχεις λείψει,
θάσαι για πάντα, μέσα σ’ όλο τον κόσμο.»

Γιάννης Ρίτσος.
Απόσπασμα από το ποίημα Β΄ από την ποιητική συλλογή «Οι γειτονιές του κόσμου», Κέδρος 1957

Ο Γιάννης Ρίτσος έφυγε από τη ζωή στις 11 Νοεμβρίου 1990.

7 Νοέμβρη 1911: γεννιέται ο Αλμπέρ Καμύ

ΚΑΛΙΓΟΥΛΑΣ
"(Με μεγάλον ενθουασιασμό): Θέλω ν' ανακατέψω τον ουρανό με τη θάλασσα, την ομορφιά με την ασχήμια· να κάνω να ξεχειλίσει το γέλιο μέσα από τον πόνο.

Ελικίωνε, το μόνο που θέλω είναι το φεγγάρι. Ξέρω από πριν τι θα με σκοτώσει. Δεν ξόδεψα ακόμα όλα όσα μπορούνε να με κάνουν να ζω. Γι' αυτό θέλω το φεγγάρι. Και δεν θα ξανάρθεις εδώ πριν μου το φέρεις."

Καμύ, Α. (1944). Καλιγούλας.

O Αλμπέρ Καμύ γεννήθηκε μια μέρα σαν σήμερα, στις 7 Νοέμβρη 1911.

Το θεατρικό έργο του Καμύ παρακολούθησα πρώτη φορά το 2000 σε μια συμπαραγωγή του ΚΘΒΕ. Τον ρόλο του Καλιγούλα είχε υποδυθεί ο Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης.

Το ομώνυμο βιβλίο φέρει στο εσώφυλλό του τη σφραγίδα ενός από τα πλέον ιστορικά βιβλιοπωλεία της Θεσσαλονίκης που πλέον δεν υπάρχει...

2 Νοεμβρίου 1911: γέννηση Οδυσσέα Ελύτη

"(...) Αλλά με τις ξόβεργες μπορεί να πιάνεις πουλιά - δεν πιάνεις ποτέ το κελαηδητό τους. Χρειάζεται η άλλη βέργα, της μαγείας, και ποιος μπορεί να την κατασκευάσει αν δε του 'χει από μιας αρχής δοθεί; Καλώς να υπάρχει! Όταν αγγίζει αυτή τα πράγματα - τις λέξεις και τις συζυγίες τους - , η πραγματική νύχτα πέφτει κι ο πραγματικός ήλιος ανεβαίνει και όλες οι τυχόν παρανομίες παύουν ν' αποτελούν μιαν απλή - όπως τις βλέπει ο απλός άνθρωπος - αυθαιρεσία."

Ελύτης, Ο. (1974). Ανοιχτά Χαρτιά. Εκδόσεις Ίκαρος - Ikaros Publishing.

Ο Οδυσσέας Ελύτης γεννήθηκε σαν σήμερα: 2 Νοέμβρη 1911.

2 Νοεμβρίου 1950: θάνατος Τζορτζ Μπέρναρντ Σω

"Μερικοί άνθρωποι σκέφτονται τα πράγματα όπως είναι και ρωτάνε «γιατί». Εγώ τα ονειρεύομαι όπως θα ήθελα να είναι και σκέφτομαι «γιατί όχι»."

Τζωρτζ Μπέρναρντ Σω: θεατρικός συγγραφέας, δοκιμιογράφος και μουσικός κριτικός.

Στα 1925 τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας.

Τέλη Οκτώβρη του 1950 έπεσε από μια σκάλα που είχε ανέβει για να κλαδέψει ένα δέντρο στον κήπο του. Πέθανε λίγες μέρες αργότερα στις 2 Νοεμβρίου του 1950, σε ηλικία 94 ετών.

31 Οκτωβρίου 1888: γέννηση Ναπολέωντα Λαπαθιώτη

Σαν σήμερα, στις 31 Οκτωβρίου 1888, γεννήθηκε ο Ναπολέων Λαπαθιώτης, ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της νεοσυμβολιστικής και νεορομαντικής σχολής.

Πολυσυζητημένος ποιητής και σήμερα, ο Ναπολέων Λαπαθιώτης ασκεί τη γοητεία του ευαίσθητου αυτόχειρα...

30 Οκτωβρίου 1896: γέννηση Κώστα Καρυωτάκη

Ο Κώστας Καρυωτάκης γεννήθηκε σαν σήμερα στα 1896.

Ποιητής, πεζογράφος, αυτόχειρας. Ήταν φιλάσθενος, πάντα καλοντυμένος και διαρκώς απογοητευμένος.

Το έργο του μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες.

Νηπενθή (νη = μη (+πένθος), νηπενθές = φάρμακο (ναρκωτικό) για τη λύπη, από το ομώνυμο φυτό), αυτά που απομακρύνουν το πένθος, αυτά που απαλλάσσουν από τη θλίψη που δεν προξενούν λύπη, παυσίλυπα.

Ποιητική συλλογή του Κ. Καρυωτάκη που κυκλοφόρησε τον Σεπτέμβρη του 1921 με έξοδα του ποιητή. Περιέχει 37 πρωτότυπα ποιήματα και 1 μετάφραση σε πεζό ποιήματος του Μπωντλαίρ. Το πεζό κλείνει ως εξής:

«Κράτησε τα όνειρά σου· οι συνετοί δεν έχουν έτσι ωραία σαν τους τρελούς!»

30 Οκτωβρίου 1988: θάνατος Τάσου Λειβαδίτη

Μοιρολόι της βροχής
βράδυ Κυριακής,
πού πηγαίνεις μοναχός
ούτε πόρτα να μπεις,
πέτρα να σταθείς
κι όπου πας, χλωμό παιδί,
ο καημός σου στη γωνιά
σε καρτερεί.

Παλληκάρι χλωμό
μες στο καπηλειό
απομείναμε οι δυο μας,
ο καημός σου βραχνάς
πάψε να πονάς
η ζωή γοργά περνά
δυο κρασιά, δυο στεναγμοί
κι έχε γεια.

Παλληκάρι χλωμό
σ’ ηύρανε νεκρό
στο παλιό σταυροδρόμι,
μοιρολόι η βροχή
μαύρα π’ αντηχεί
στο καλό, χλωμό παιδί,
σαν τη μάγισσα
σε πήρε η Κυριακή.

Τάσος Λειβαδίτης

Ο Πικάσο για την Γκερνίκα

Όταν η Γαλλία βρισκόταν υπό ναζιστική κατοχή, στη Διεθνή Έκθεση του Παρισιού, ένας αξιωματικός της Γκεστάπο πλησίασε τον Πικάσο και με θαυμασμό κοίταξε τον πίνακα.

- Δικό σας έργο; τον ρώτησε.
- Όχι, δικό σας, ήταν η απάντηση του καλλιτέχνη.

Ο Πικάσο εμπνεύστηκε την "Γκερνίκα" όταν, στις 26 Απριλίου 1937 και κατά τη διάρκεια του Ισπανικού Εμφυλίου Πολέμου, γερμανοί πιλότοι της αεροπορίας των εθνικιστών βομβάρδισαν την ομώνυμη κωμόπολη της Χώρας των Βάσκων. Στον βομβαρδισμό εκείνο σκοτώθηκαν 1.650 άνθρωποι και ισοπεδώθηκε το 70% της πόλης με 32 τόνους εκρηκτικά.

«Το ψωμί μου το 'δωσα στο μουλάρι μου»...

(...) κρύο τόσο που θά ‘λεγε κανείς ότι και ο Θεός κάποτε – κάποτε θέλοντας να επιστήση την προσοχή μας στη Μηδαμηνότητά μας, θα μας ανατρέψη από στιγμή σε στιγμή...

... Κύριε ταγματάρχα, είναι ντροπή αλλά έχω κάτι να σου πω... 
λίγο ψωμί θέλω γιατί δεν έφαγα σήμερα καθόλου... Κύριε ταγματάρχα, άρχισε να λέγει με δάκρυα, θα σου πω κάτι που δεν θα το πιστέψεις. Σήμερα το πρωί, σηκώθηκα, δεν βρήκα τίποτα να δώσω στα μουλαράκια μου, δεν είχα ούτε χλωρά ξύλα, ούτε σανό ούτε ένα άχυρο...

Τα μουλάρια μου μόλις μπήκα να τα σαμαρώσω, κατάλαβα ότι κλαίγανε τα καϋμένα για να τους δώσω κάτι και να μπούμε στο δρόμο...

Άι, δεν είχα τίποτε, μόνο μια κουραμάνα που θα ‘τρωγα. Γυρίζω, παίρνω το ψωμί από το σακίδιο, το μοιράζω το μισό έδωσα σε κάθε ένα, μ’ αυτό το ψωμί είναι τα ζώα μου όλη τη μέρα εγώ δε νηστικός από φαΐ και ψωμί μόνο το τσάι έφαγα στας 4 το πρωί που φόρτωσα...

Πολύ καλά έκαμες παιδί μου του λέγω... έτσι κάνουν όσοι πονούν τα ζώα».

«Η νίκη» του Κωστή Παλαμά

Και καθώς τα παιδιά της Ελλάδας έγραφαν σελίδες δόξας και μεγαλείου στις δυσπρόσιτες και χιονισμένες κορυφές της Πίνδου ο Κωστής Παλαμάς συνεπαρμένος απ' τις νίκες έγραψε το τελευταίο του ποίημα με τίτλο: «Η νίκη».

«Παιδιά μου ο πόλεμος,
για σας περνάει θριαμβευτής
των άδικων ο πόλεμος
δεν είν' εκδικητής
είναι ο θυμός της άνοιξης
και της δημιουργίας;
Κι' αν είναι, και στον
πόλεμο μέσα η ζωή θυσία,
ο τάφος είναι πέρασμα
προς την Αθανασία!»

Οι γέφυρες που απελευθέρωσαν τη Θεσσαλονίκη!

25 Οκτωβρίου: γέννηση Πικάσο

«Αυτό το χειμώνα, ο Πικάσο με μια εκπληκτική έμπνευση που δεν τον άφησε στιγμή, έφτιαξε μια σειρά σχεδίων που είναι τα ομορφότερα, τα πιο αυθόρμητα, τα πιο ανθρώπινα της θαυμαστής του πορείας, σχέδια που διακατέχονται από ένα αληθινό φως, γεμάτα με έμμονες παρουσίες, λες και τις βραδιές στο Vallauris εισέβαλε στο δωμάτιό του όλος ο κόσμος που δημιούργησε και πόζαρε για αυτόν, παραδομένος άνευ όρων. Και όλος ο κόσμος ήρθε για να εκπληρώσει την επιθυμία του, να παίξει με τα καπρίτσια του, να θρέψει το μαύρο του χιούμορ, κάνοντας τελικά τον Πικάσο να μας παραδοθεί».

Με το παραπάνω κείμενο προλόγισε ο Τεριάντ το ιστορικό διπλό τεύχος 29/30 του Verve που φιλοξένησε σχέδια του Πικάσο φτιαγμένα στο Vallauris από τις 28 Νοεμβρίου 1953 έως τις 3 Φεβρουαρίου 1954!

"Μάθε τους κανόνες ως επαγγελματίας, ώστε να τους καταστρατηγίσεις ως καλλιτέχνης". ~ Πάμπλο Πικάσο

Ο Πάμπλο Πικάσο γεννήθηκε σαν σήμερα, στις 25 Οκτωβρίου 1881.

24 Οκτώβρη: βράβευση Γ. Σεφέρη με το βραβείο Νόμπελ

(...) Γιατί πιστεύω πως τούτος ο σύγχρονος κόσμος όπου ζούμε, ο τυραννισμένος από το φόβο και την ανησυχία, τη χρειάζεται την ποίηση. Η ποίηση έχει τις ρίζες της στην ανθρώπινη ανάσα, και τι θα γινόμασταν αν η πνοή μας λιγόστευε;"

Και μερικές γραμμές πιο κάτω:

"Σ’ αυτόν τον κόσμο, που ολοένα στενεύει, ο καθένας μας χρειάζεται όλους τους άλλους. Πρέπει ν’ αναζητήσουμε τον άνθρωπο, όπου κι αν βρίσκεται."

Σαν σήμερα, 24 Οκτώβρη 1963, ο Γιώργος Σεφέρης βραβεύτηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Τα παραπάνω είναι αποσπάσματα της ομιλίας στην τελετή απονομής στις 10 Δεκεμβρίου 1963.

Δίχως βιβλία

"(...) Καθίστε, παρακαλώ. Κοιτάτε το διαμέρισμα. Γυμνό,

είν' η αλήθεια, αλλά καθαρό. Ένας Βερμέερ, δίχως έπιπλα και κατσαρόλες.

Δίχως βιβλία επίσης, έπαψα να διαβάζω εδώ και καιρό. Άλλοτε, το σπίτι μου ήταν γεμάτο μισοδιαβασμένα βιβλία. Εξίσου αηδιαστικό μ' αυτούς που κόβουν τις γωνίες από ένα φουαγκρά και πετάνε το υπόλοιπο.

Άλλωστε, τώρα πια μ' αρέσουν μόνο οι εκμυστηρεύσεις, και οι συγγραφείς εκμυστηρεύσεων γράφουν κυρίως για να μην εκμυστηρευτούν, για να μην πουν τίποτε από όσα γνωρίζουν. Όταν κάνουν πως περνούν στις εξομολογήσεις, είν' η ώρα να δυσπιστήσεις, θα μακιγιάρουν το πτώμα. Πιστέψτε με, είμαι χρυσοχόος.

Λοιπόν, έβαλα τελεία και παύλα. Τέρμα τα βιβλία, τέρμα και τα περιττά αντικείμενα, το αυστηρώς απαραίτητο, σκέτο και καλογυαλισμένο σαν φέρετρο. Άλλωστε, σ' αυτά τα ολλανδέζικα κρεβάτια, τα τόσο σκληρά, με άσπιλα σεντόνια, πεθαίνουμε ήδη μέσα σε σάβανο, βαλσαμωμένοι από καθαρότητα."

Καμύ, Α.

Κι ένα αρμυρό φεγγάρι

«Εκτός από τον ήλιο,
τα φιλιά και
τ' άγρια αρώματα,
όλα μου φαίνονται
επιπόλαια».

Καμύ. Α., 1938. "Οι Γάμοι".

Εντάξει. Φορτώνω κι ένα αρμυρό φεγγάρι και άντε να με βρεις.

Jacqueline Fuentes - Sinuoso Trópico

Σε όσα ανακαλύπτουμε δίχως ποτέ να τ' αναζητούμε.

Suelta tu pelo
Y entregalo al viento
Siente la vida
Como va por dentro
Vivelo todo que ahora es el momento
Al son del cuerpo y el ritmo del mar
Fluir secreto amor que me hace vibrar con la alegria que me da el amar

6 συνταγές επίλυσης συγκρούσεων ανάμεσα σε εκπαιδευτικούς

Οι διαφωνίες και οι συγκρούσεις σε έναν Σύλλογο Διδασκόντων/ουσών (ΣΔ) είναι μια πραγματικότητα. Τόσο ως εκπαιδευτικοί όσο και ως διευθυντές/τριες δεν πρέπει ούτε να τις κρύβουμε κάτω από το χαλί ούτε να υποκρινόμαστε ότι δεν υφίστανται. 

Είναι φυσιολογικό να υπάρχουν. Αποτελούν μέρος της διαδικασίας εξέλιξης του εκπαιδευτικού οργανισμού που εργαζόμαστε. Είναι κύτταρο των δημοκρατικών διαδικασιών: ας μην ξεχνάμε ότι ο ΣΔ, στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, λαμβάνει τις αποφάσεις λειτουργίας του σχολείου. Ο/η διευθυντής/τρια αποτελεί μέλος του ΣΔ: χωρίς αυξημένες αρμοδιότητες και εξουσία, μάλλον διεκπεραιώνει, εκπροσωπεί και συντονίζει τη ζωή του σχολείου περισσότερο από τους/τις υπόλοιπους/ες εκπαιδευτικούς. Καταλήγω: οφείλει να ηγείται με στόχο την προστασία της ασφάλειας των μαθητών/τριών, αλλά και των εκπαιδευτικών - συνεργατών του/της. Απώτερος σκοπός: η προαγωγή της μάθησης και της Παιδείας.

Η αλήθεια είναι ότι όταν ξεσπάσει η διαφωνία και η σύγκρουση ο/η διευθυντής/τρια καλείται να αναλάβει την ευθύνη της επίλυσής τους. Προτείνω λοιπόν έξι τρόπους αντιμετώπισης τέτοιων καταστάσεων:

1. Βοήθα να συζητηθεί το θέμα

Στο ρόλο του διαμεσολαβητή μπορείς να επαναφέρεις την ηρεμία, τη διασαφήνιση και την αντικειμενική προσέγγιση του προβλήματος. Θέσε ερωτήσεις - δίνεις έτσι χρόνο στο μυαλό του συναδέλφου να τακτοποιήσει τους διαδρόμους του εγκεφάλου του. Ο ρόλος του ηγέτη συμπεριλαμβάνει και εκείνου του διαμεσολαβητή: αν δεν έχεις ακούσει για τη διαμεσολάβηση, η κατάλληλη στιγμή είναι τώρα.

2. Συζήτα το θέμα ανοικτά

Παρατηρείται έλλειμμα δημοκρατίας στην καθημερινότητά μας: προτιμάμε τη σιωπή και τα πηγαδάκια, παρά την ανοικτή και καλοπροαίρετη κριτική με σκοπό τη συλλογική βελτίωση. Αποτέλεσμα: φθορά συναισθημάτων και δημιουργία έντασης. Αντίθετα: ενθάρρυνε την ειλικρινή, ανοικτή σε όλους/ες και με  όλους/ες συζήτηση. Περισσότερα αυτιά ακούνε καλύτερα, περισσότερα μάτια βλέπουν καθαρότερα. Και μη διστάσεις να παραδεχτείς ότι μπορεί να έσφαλες...

3. Μην εξαναγκάζεις συμμαχίες

Ο ρόλος σου ως διευθυντής/ντρια δεν είναι να τρέψουμε τους/τις εκπαιδευτικούς σε φίλους/ες. Η Πολιτεία σε εμπιστεύτηκε  για να οδηγήσεις το σχολείο σε ένα θετικό μαθησιακό περιβάλλον. Οι εκπαιδευτικοί δε χρειάζεται να είναι φίλοι για να συμβεί αυτό. Όποια και αν είναι η αιτία της σύγκρουσης, μετά το ντριιιιιιιννννννν πρέπει να επιστρέψουν στη σελίδα που άφησαν τους/τις μαθητές/τριές τους ώστε να είναι αποτελεσματικοί. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι εκπαιδευτικοί πρέπει να αγκαλιαστούν ή να πάνε μετά τη συνάντηση για γεύμα: αυτό μάλλον είναι μια μη ρεαλιστική προσδοκία. Είναι προτιμότερο να θέσεις ρεαλιστικούς στόχους που μπορούν να βοηθήσουν τους/τις εκπαιδευτικούς να συνεργαστούν και πάλι. Ως σύμμαχοι.

4. Χρησιμοποίησε κανόνες διαμεσολάβησης

Ναι, υπάρχουν. Και είναι αποτελεσματικοί στο να ακουστούν όλες οι φωνές: εμπιστευτικότητα, ενσυναίσθηση (πες το κι αλλιώς: μπες στα παπούτσια του άλλου), ενεργητική ακρόαση, εκ περιτροπής διάλογος, κατάληξη σε συμπεράσματα. Δεν αρκεί να επικαλείσαι τους κανόνες. Χρειάζεται να τους καλλιεργήσεις: με το παράδειγμά σου. Α, και να μην ξεχνάς να χαμογελάς: δίνεις το μήνυμα ότι είμαστε άνθρωποι, ότι συμβαίνουν λάθη κι ότι είμαστε εδώ για να τα αποφύγουμε στο μέλλον.

5. Κράτα τη σύγκρουση μακριά από την τάξη

Όχι, οι μαθητές/τριες δεν έχουν καμία θέση στις συγκρούσεις των εκπαιδευτικών. Μπορεί να είναι δελεαστικό να βάλεις τα παιδιά να σε υποστηρίξουν, αλλά είναι βέβαιο ότι σύντομα αυτό θα γυρίσει μπούμερανγκ για όλο το ΣΔ. Τα όποια προβλήματα αφορούν ενήλικες και να επιμένεις να λύνονται από αυτούς/ές. Αυτή η θέση προστατεύει τόσο τα παιδιά όσο και τους/τις εκπαιδευτικούς.

6. Συνδέσου με τους/τις εκπαιδευτικούς μετά τη σύγκρουση

Μια ανοιχτή γραμμή επικοινωνίας μεταξύ εκπαιδευτικών και διευθυντή/τριας μετά τη σύγκρουση είναι ο καλύτερος τρόπος για την καλλιέργεια μιας ικανής και υγιούς νοοτροπίας συνεργασίας του ΣΔ. Βοηθώντας τους εκπαιδευτικούς να βιώσουν τη δημοκρατική επίλυση μιας σύγκρουσης μέσω της επαναπροσέγγισής τους είναι ένας πολύ καλός τρόπος για να εμπεδωθεί η διαδικασία ως νοοτροπία της σχολικής μονάδας: ο πραγματικός στόχος είναι η εξεύρεση λύσης, όχι η επικράτηση κάποιων ή του/της διευθυντή/τριας.

Τέλος, οι εκπαιδευτικοί του σχολείου είμαστε άνθρωποι και οι άνθρωποι συναγωνιζόμαστε και συγκρουόμαστε μερικές φορές μεταξύ μας. Δεν υπάρχει τίποτα μεμπτό με τη σύγκρουση, όσο προσπαθούμε να μάθουμε από αυτήν και να γίνουμε δυνατότεροι και αποτελεσματικότεροι στη δουλειά μας.

Οι ηγέτες των σχολείων είναι σε θέση να οδηγήσουν τους ΣΔ σε αυτό.

5 Οκτωβρίου 2018 - Παγκόσμια Ημέρα Εκπαιδευτικών

Ζούμε αναπνέοντας τον αέρα τους, πάει να πει: ακουμπάμε όχι μόνο το μυαλό, αλλά κυρίως και πάνω απ’ όλα τις ψυχές τους. Αγκαλιάζουμε, πολλές φορές τρέμοντας, τα μικροσκοπικά τους δάκτυλα – τρέμοντας από αγάπη και μνήμες των χεριών της δασκάλας που αγκάλιαζε τα δικά μας δάκτυλα για να μάθουμε να κρατάμε το μολύβι.

Σκηνοθετούμε γιορτές, θεατρικές παραστάσεις, εκπαιδευτικά προγράμματα με τα τιτιβίσματά τους. Ανεβάζουμε σκηνικά με τις πιτισιλιές από τα πινέλα τους, σφυρίζουμε τα φάουλ και τα δίποντά τους σε ανύπαρκτα γήπεδα – γήπεδο η λαχτάρα να παίξουν και να τα καμαρώσουμε.

Κάπου εκεί στα 12 και 13 τους, παριστάνουμε τους κουφούς και χαμογελάμε με αγάπη στην ειρωνεία και τα σκληρά εφηβικά πίσω από τις πλάτες μας σχόλιά τους, στα αθόρυβα άγουρα βλέμματά τους, στα πείσματα και στις συγνώμες τους, στις αδικαιολόγητες μελαγχολίες και τις ηφαιστειακές εκρήξεις τους – απροειδοποίητες όπως αρμόζει σε κάθε παιδί – γιατί δεν ξεχνάμε πόσο υπέροχα υπήρξαμε το ίδιο παιδιά.

Όχι, όχι. Σήμερα δε θέλω να μου γράψετε για τα χίλια μύρια άσχημα και μαύρα, για τον τάδε και τη δείνα που σκιάζει το Α και το Β...

Σήμερα, Παγκόσμια Ημέρα Εκπαιδευτικών #worldteachersday, ας αφήσουμε χώρο και χρόνο στην καρδιά, το σώμα, το μυαλό και την ψυχή μας να σκαλίσουν βαθύτερα και να γαληνέψουν στο άρωμα του Δασκάλου και της Δασκάλας, θέλω να πω: του Ανθρώπου που μας γοήτευσε, μας ενέπνευσε να πάμε ένα βήμα μπροστά ως Άνθρωποι.

Σήμερα ας ψιχαλιστούμε το χρυσό σύννεφο της αξίας του Ανθρώπου Εκπαιδευτικού: του ζυμωτή της ελπίδας σε όλο τον κόσμο.

Το "Καλλιγράφημα" του Γιώργου Σεφέρη

Περιμένω να έρθει η ώρα της ανταπόκρισης της πτήσης για Ελλάδα. Καθώς διαβάζω τα νέα για τον κατήφορο της τουρκικής λίρας, με βρίσκει ένα μήνυμα από την Α.:

"Αγαπητέ Θοδωρή,

Αφήνουμε τη Σμύρνη πλέοντας στο Αιγαίο. Μας χωρίζουν μόλις 55 ναυτικά μίλια από τη Λέσβο. Μας συντροφεύουν οι Dusk με την Αυγή στο υπέροχο "In the Sun"!

Από απόσταση διακρίνω τρεις σιλούετες ιστιοφόρων και μου φέρνουν στο νου το "Καλλιγράφημα", ένα ακόμη ποίημα του Σεφέρη. Το έγραψε στο Κάιρο το 1942 κι ανήκει στην ποιητική συλλογή "Ημερολόγιο Καταστρώματος Β΄". Το ορατό και το αισθητό επιβάλλεται στο γραπτό και το νοητό, δε νομίζεις;

Πανιά στο Νείλο,
πουλιά χωρίς κελάιδισμα με μια φτερούγα
γυρεύοντας σιωπηλά την άλλη
ψηλαφώντας στην απουσία τ` ουρανού
το σώμα ενός μαρμαρωμένου εφήβου
γράφοντας με συμπαθητικό μελάνι στο γαλάζιο
μιαν απελπιστική κραυγή.

Ξέρεις; Ο Σεφέρης αντιμετώπιζε τον ποιητή ως τεχνίτη, έναν χειροτέχνη που δουλεύει με τα χέρια του... Ανυπομονώ να τα πούμε κι από κοντά, αυτή τη φορά στο ελληνικό νησί! Καλή σου επιστροφή!

Α."

Στη Σκάλα των Βουρλών

Έλαβα το παρακάτω e-mail από τον φίλο μου Ξ., ένα από τα δύο παιδιά του S.M.:

"Αγαπητέ φίλε,

Βρισκόμαστε μαζί με την A. στη Σμύρνη, τη γενέθλια πόλη του Γιώργου Σεφέρη.

Σύμφωνα με το σχέδιό της μητέρας αναζητήσαμε το σπίτι του ποιητή: χτισμένο σε ένα γωνιακό οικόπεδο της Παράλληλης οδού μετά το Κε (Quai). Η οδός ονομάζεται σήμερα Cumhuriyet Bulvarı, δηλαδή Λεωφόρος Δημοκρατίας. Το μόνο κτήριο που σώζεται από την εποχή που έζησε εδώ ο Γιώργος Σεφέρης είναι εκείνο του Γαλλικού Προξενείου. Εκεί που σημειώνει η μητέρα στο σχέδιο το σπίτι της οικογένειας Σεφεριάδη, σήμερα υπάρχει μια άκρη του Πανεπιστημίου Dokuz Eylul˙ «9 Σεπτεμβρίου» στα Ελληνικά, ημέρα που γνωρίζουμε τι προκάλεσε ο τουρκικός στρατός στην πόλη το 1922...

Επισκεφτήκαμε και το Urla – Iskele, τη Σκάλα των Βουρλών ή του Βουρλά, 30 περίπου χιλιόμετρα δυτικά από τη Σμύρνη, το ταπεινό ψαροχώρι που περνούσε τα καλοκαίρια του ο Σεφέρης μέχρι και τα 12 του χρόνια. Όπως έγραψε ο ίδιος, η Σκάλα ήταν ο μόνος τόπος που μπορούσε να ονομάσει πατρίδα «με την πιο ριζική έννοια της λέξης: ο τόπος που βλάστησαν τα παιδικά μου χρόνια.» Επέμενε πως εμπνεύστηκε από τη γλώσσα και τα τραγούδια των ψαράδων και των χωρικών της Σκάλας, τους πιο γνήσιους εκπρόσωπους του ελληνικού λαού.

Το σπίτι που του άφησε η γιαγιά του έχει αναστηλωθεί και το 2000 εγκαινιάστηκε ως «Ξενώνας Γιώργου Σεφέρη», με αναμνηστική πλάκα από τα 100 χρόνια από τη γέννησή του. Εκπλαγήκαμε ευχάριστα όταν διαβάσαμε την επιγραφή του στενού δρόμου που οδηγεί στη θάλασσα: «Yorgo Seferis sokagi».

Λίγο πιο κάτω, η A. εντόπισε ένα μπαρ στη θέση του σπιτιού της γιαγιάς του Σεφέρη. Μάταια αναζητήσαμε τον θεόρατο πλάτανο που αναφέρει στο «Μυθιστόρημα» ο ποιητής, ωστόσο η λίγο προσεκτικότερη ματιά της αναγνώρισε το πηγάδι και το ξύλινο μαγκάνι..."

«Όπου και να ταξιδέψω η Ελλάδα με πληγώνει»

Καθώς αφήνουμε πίσω μας το τραπέζι με τα μπισκότα και το τσάι, ο S. M. στέκεται ένα βήμα πριν από μια φωτογραφία με τη σύζυγό του στην Τσαγκαράδα:

- «Όπου και να ταξιδέψω η Ελλάδα με πληγώνει»... , λέει με σπαστά Ελληνικά και συνεχίζει. Ίσως γνωρίζετε πως ο Σεφέρης είχε ανατρέξει στους αρχαίους θρύλους του Πηλίου όταν έφτιαχνε το προσχέδιο για τον παραπάνω στίχο του ποιήματος «Με τον τρόπο του Γ.Σ.». Ο πόνος του συνδέεται με το πουκάμισο του Νέσσου. Όταν το φορέσει κανείς είναι αδύνατο να το ξαναβγάλει γιατί είναι ποτισμένο με το θανατηφόρο δηλητήριο που κατατρώει τη σάρκα.

Κοιτάζει πάνω από τους φακούς των γυαλιών του την ανθισμένη βουκαμβίλια και συμπληρώνει κάπως αφηρημένος:

- Tι σας έλεγα; Α, ναι... Το υλικό του ποιήματος λοιπόν είναι βασισμένο σ’ ένα σύντομο ταξίδι του Σεφέρη με τον φίλο του ποιητή Δημήτρη Αντωνίου στο Αιγαίο. Αναπτύσσει ένα σκοτεινό όραμα της Ελλάδας ως ένα πλοίο χωρίς πηδαλιούχο, το οποίο ταξιδεύει έχοντας αφήσει πίσω του συλλήβδην πολίτες και πολιτικούς ηγέτες. Προφητικό. Μα για όλον τον σύγχρονο κόσμο μας, δε βρίσκετε;» με ρωτά και προχωρά με αργά βήματα προς τον κήπο...

7 Sloane Avenue, Chelsea

«Είτε απελπισμένος είτε επίμων, θα πρέπει να αξίζει πραγματικά το ζήτημα για να αφήνετε το Αιγαίο και να επισκέπτεστε Αύγουστο το ανυπόφορα ζεστό Λονδίνο.»

Με κοιτά με μερική δυσπιστία. Ήταν για ένα διάστημα στην ομάδα των γιατρών που προσέφευγαν οι Έλληνες ανώτεροι διοικητικοί υπάλληλοι στο Λονδίνο. Παντρεμένος με Ελληνίδα, γιατρό επίσης, που γνώρισε στην Ελλάδα τα χρόνια της δικτατορίας. Μου δείχνει την ποιητική συλλογή της βιβλιοθήκης του. Ανάμεσα σε τόσα, όλο το έργο του Σεφέρη στα Αγγλικά και τα Ελληνικά.

«Θα χρειαστεί να περπατήσετε γύρω στα 40 λεπτά. Αν διασχίσετε μέρος του Hyde Park προς το νότιο μέρος του Λονδίνου, αφήνοντας πίσω το Mayfair, θα βρεθείτε στην Λεωφόρο Σλόουν, στο Τσέλσι. Στον αριθμό 7, θα βρείτε το διαμέρισμα που έμεινε ο Γιώργος Σεφέρης στα 1951. Το μαρτυρά εξάλλου η δεύτερη επίσημη αναμνηστική μπλε πλάκα που υπάρχει προς τιμή του στο Λονδίνο.

Θα σας συμβούλευα να συναντήσετε τα παιδιά μου. Επιστρέφουν από τη Σμύρνη σε μερικές εβδομαδες. Θα κάνουν μια στάση στη Λέσβο.»

Κι όπως στρέφει το κεφάλι στον απέναντι τοίχο, αφήνει ένα βλέμμα θαυμασμού σε έναν πίνακα του Θεόφιλου...

Upper Brook 51

«Το γεγονός ότι ο Σεφεριάδης αφήνει το Λονδίνο με τις αγγλοελληνικές σχέσεις ξανά στο καθιερωμένο επίπεδο φιλίας, οφείλεται στη θλιμμένη του υπομονή. Ο Σεφεριάδης ανήκει ίσως στην παλιά σχολή των εξαιρετικά μορφωμένων διπλωματών - ανθρώπων στους οποίους έχει επιζήσει κάτι από την ευρύτητα πνεύματος και τους ανοιχτούς ορίζοντες μάθησης της Αναγέννησης, σε συνδυασμό με πλήρη επαγγελματική ολοκλήρωση.»

Manchester Guardian, 1962

Ύστερα από πρόταση του πρώην μαθητή μου Dimitris Gakidis, που ολοκληρώνει τις μεταπτυχιακές του σπουδές στο Λονδίνο, αντικρίζω το κτίριο στον αριθμό 51 της οδού Upper Brook, στο Mayfair.

O Γιώργος Σεφέρης έζησε εκεί από το 1957 μέχρι το 1962 όταν υπηρετούσε ως πρόξενος της Ελλάδας στην Αγγλία.Το κτίριο φέρει μια από τις 800 συνολικά Blue London Plaques της πόλης.

Τα αγγλικά παράθυρα

«Τα αγγλικά παράθυρα δεν έχουν παρά μόνο τζάμια. Δεν έχουν πατζούρια. Δηλαδή, κανένας Άγγλος που κατοικεί στο ισόγειο δεν έχει επιτρέψει στον εαυτό του να σκεφτεί μια γυμνή γυναίκα μαζί του. Ο έρωτας πρέπει να γίνει κάτω από τα τράπεζια.»


Λονδίνο, Hampstead, Antrim Grove 8. Μια τυπική μονοκατοικία με αψιδωτά παράθυρα. Εκεί που στα 1931 μετακομίζει ο Γιώργος Σεφέρης.