Εκπαίδευση στην Ελλάδα: 2040 μ.Χ. ;

"Η βάση της εκπαίδευσης και της διδασκαλίας μας είναι η ισότητα, λέει μια δασκάλα και συμπληρώνει ότι η θέση του δασκάλου στη Φινλανδία έχει μεγάλο κύρος και αναγνωρίζεται η κοινωνική διάσταση του εκπαιδευτικού έργου". (1)

Στην εκπομπή του Παύλου Τσίμα «Σταυρόλεξο» (17-5), η Μαριέττα Γιαννάκου, υπουργός Παιδείας, προκρίνει το φινλανδικό εκπαιδευτικό μοντέλο για τη χώρα μας.

«… θα λέγαμε ότι στη Φινλανδία η εκπαίδευση έχει αναχθεί σε αγαθό υψηλής αξίας από τη δεκαετία του '70». (1)

Τότε βέβαια οι Έλληνες, όσοι τουλάχιστον δεν είχαν διαβάσματα, προσπαθούσαν να καταλάβουν γιατί η χώρα είχε κολλήσει σε όλα τα επίπεδα σε εκείνα τα μακρόσυρτα καλαματιανά, συνοδεία παραδοσιακών μουσικών και αστυνομικών οργάνων. Οι πιο ριψοκίνδυνοι, οι πιο φιλότιμοι και όσοι, υποθέτω, πίστευαν ότι ήταν καιρός η χώρα να βγάλει το γύψο, έπρεπε πρώτα να πάρουν τα χέρια των ντόπιων και ξένων συμφερόντων από το τιμόνι. Μη με ρωτάς που σκόπευαν να πάνε το όχημα. Καλώς φτάσαμε ως εδώ. Θα μπορούσαμε να είχαμε πάει μακρύτερα και περισσότερο γρήγορα. Δεν αντιλέγω.

«Τότε (1970) άρχισε η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, καρποί της οποίας είναι η σημερινή αναγνώριση από όλο τον κόσμο». (1)

Συμπέρασμα (;) λοιπόν ότι ακόμη και αν εφαρμόσουμε πιστά το μοντέλο αυτό σήμερα, θα έχουμε τα πρώτα αποτελέσματα το 2040. Καθόλου άσχημα, σκέφτομαι. Θα πρέπει ως τότε να έχουμε πάρει στα σοβαρά το αίτημα για 5% για την παιδεία, η οικονομία μας να έχει ανακάμψει, οι νέες τεχνολογίες να μας έχουν γίνει δεύτερη φύση, να έχουμε περιορίσει το δημόσιο τομέα κλπ. Τα διαβάζεις και ακούς καθημερινά.

Κυρίως πρέπει να αποφασίσουμε, επιτέλους προς τα πούμε θέλουμε να πάμε. Και να αλλάξουμε νοοτροπία. Κι αυτό δεν επιτυγχάνεται στα γρήγορα, όσο και αν πιέσεις.

«Πιστεύουν (στη Φινλανδία) ότι μέσω της εκπαίδευσης η οικονομία στις σύγχρονες κοινωνίες λειτουργεί αποτελεσματικότερα, δίδοντας παράλληλα στην αγορά εργασίας τη δυνατότητα να αποδίδει τα μέγιστα προς όφελος της ευημερίας του συνόλου». (1)

Η άρνηση της ιδιωτική πρωτοβουλίας και της επιχειρηματικότητας είναι παρωχημένες ιδέες. Τα είπαμε τα συμφωνήσαμε. Στην Ελλάδα όμως φαίνεται να ξεχνάμε όσα δεν μας συμφέρουν.

Αλήθεια προς ποια κατεύθυνση κινείται η ελληνική κοινωνία όσον αφορά τη σχέση μεταξύ αγοράς εργασίας και απόδοσης προς το κοινωνικό σύνολο; Πιστεύουμε πραγματικά ότι η επένδυση στην εκπαίδευση πρόκειται να έχει μακροπρόθεσμα αντισταθμιστικά οφέλη για την ευημερία του συνόλου; Ή μήπως έχει διαμορφωθεί μια κοινή γνώμη που υιοθετεί άκριτα την εξίσωση Δημόσιο = τεμπελιά = αντι-παραγωγικότητα;

Και πώς, τελικά, εννοούμε, αντιλαμβανόμαστε και εφαρμόζουμε την «ελεύθερη αγορά» σε αυτή τη χώρα; Μήπως σαν μια ακόμη εισαγόμενη ιδέα την οποία αφού τη φέρανε στα μέτρα των όσων εξυπηρετεί, την κάνανε λάστιχο σε βάρος του κοινωνικού συνόλου; Γιατί ελεύθερη αγορά δεν σημαίνει ότι το κράτος α) καταργεί τους ελέγχους για την προστασία των πολιτών, β) δεν επιβάλλει πρόστιμα, γ) δεν μαζεύει το ΦΠΑ, δ) δεν αφήνει τους κερδοσκόπους να κάνουν καρτέλ και, σημαντικότερο, ε) δεν είναι το ίδιο ο πρώτος διδάξας στην κουτοπονηριά.

Στο ρεπορτάζ της εκπομπής του Τσίμα ένας Φινλανδός φοιτητής με ύφος σχεδόν κατηγορηματικό διαβεβαίωνε ότι η διαφθορά ως φαινόμενο δεν υφίσταται στη χώρα του. Το κράτος εμπιστεύεται τους πολίτες. Και το αντίστροφο.

Αλήθεια ποια είναι η ευθύνη των πολιτικών που διαμόρφωσαν ένα κράτος σπάταλο; Μια μηχανή που βόλευε τα «δικά μας παιδιά» προς εξυπηρέτηση κομματικών συμφερόντων; Και σε ποιο ακριβώς σημείο ξεκινά η δική μας ευθύνη; Γιατί το ταγκό χορεύεται με δυο. Δεν διαφθείρεται κάποιος από μόνος του. Είμαστε λοιπόν έτοιμοι να πούμε όχι στο βόλεμα του δικού μας παιδιού, ούτως ώστε να μην υπάρξουν «δικά τους παιδιά»;

Είμαστε έτοιμοι να διεκδικήσουμε ένα σύγχρονο κοινωνικό κράτος το οποίο θα είναι προσανατολισμένο σε μια υγιή επιχειρηματικότητα; Προς μια κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία; Είμαστε έτοιμοι, πολίτες, κόμματα, οργανώσεις να βοηθήσουμε να αλλάξουμε τις μεθόδους παραγωγής μας και να περάσουμε, για παράδειγμα, στη βιολογική γεωργία, ή σε λιγότερο ενεργοβόρες μεθόδους από τις υφιστάμενες;

Είμαστε έτοιμοι, ως καταναλωτές, να αξιολογήσουμε τις υπηρεσίες και τα προϊόντα τα οποία μας παρέχονται με κριτήριο την κοινωνική και περιβαλλοντική τους αξία; Ως φορολογούμενοι και επενδυτές θέλουμε να συμμετέχουμε σε αλληλέγγυες επιχειρήσεις;

Είναι έτοιμοι από τη μεριά τους οι επιχειρηματίες να ακολουθήσουν ορισμένα κοινωνικά και περιβαλλοντικά κριτήρια στις μελλοντικές τους επενδύσεις; Έχουν σκεφτεί το δρόμο του «δίκαιου εμπορίου» ή των βιομηχανικών προϊόντων του ηθικού εμπορίου; Διατίθενται να συντάσσουν έναν ετήσιο κοινωνικό και περιβαλλοντικό απολογισμό;

Είναι έτοιμα τα συνδικάτα να απαγκιστρωθούν από αντιλήψεις που κρατάν πίσω τις πληθυσμιακές ομάδες τις οποίες καλούνται να εκπροσωπούν, εξετάζοντας, έστω, ορισμένες εναλλακτικές λύσεις έξω από τα κλασικά οικονομικά κυκλώματα;

Πολύ φοβάμαι ότι, ίσως, όλα αυτά να μπορούμε να τα συζητήσουμε το 2040. Ίσως πάλι και όχι.

Σχετικά και με αφορμή:

(1) Το σχολείο που γίνεται μια οικογένεια - Το Φινλανδικό μοντέλο της εκπαίδευσης

(2) Το Φινλανδικό μοντέλο της εκπαίδευσης

(3) Παρέμβαση στην Εκπαίδευση, Χρήστος Κάτσικας